Vốn được ví là “Vịnh Hạ Long trên cạn” hay còn gọi là “Nam Thiên đệ nhị động” - có nghĩa là động đẹp thứ nhì ở trời Nam, danh thắng Tam Cốc – Bích Động là địa điểm du lịch nổi tiếng của tỉnh Ninh Bình, nằm cách thành phố khoảng 7km về phía Nam, thuộc dãy Ngũ Nhạc Sơn, địa phận xã Ninh Hải, huyện Hoa Lư.
Là một trong 4 khu du lịch trọng điểm của tỉnh Ninh Bình, Tam Cốc – Bích Động nằm trong rặng núi đá vôi Trường Yên, gần khu di tích Hoa Lư. Cả khu vực bao gồm hệ thống núi đá vôi và các di tích lịch sử từ thời nhà Trần.
Hàng năm, nơi đây thu hút lượng lớn khách du lịch từ trong và ngoài nước tới tham quan. Là địa điểm du lịch lý tưởng được du khách lựa chọn vào những ngày nghỉ cuối tuần vì đường đi rất thuận lợi, thời gian tham quan chỉ vẻn vẹn trong vài tiếng đồng hồ mà được trải qua nhiều cung bậc cảm xúc tuyệt vời. Từ ngồi thuyền ngắm mây trời non nước, những cánh đồng lúa nước xanh rì, đầm sen thơm ngát, chui vào hang núi thỏa sức ngắm và chạm tay vào những khối thạch nhũ đá lóng lánh, mát lạnh rủ từ trên xuống, rồi có thể leo lên lưng chừng núi thăm các chùa cổ.
Tham quan Tam Cốc – Bích Động, nếu du khách không đi theo hình thức tour tuyến của các công ty lữ hành thì cũng có thể không phải thuê hướng dẫn viên du lịch riêng. Vì những người lái đò ở đây cũng kiêm luôn cả hướng dẫn viên, rất nhiệt tình, vui tính. Tam Cốc có nghĩa là ba hang (hang Cả, hang Hai và hang Ba). Muốn trải nghiệm và khám phá vẻ đẹp tuyệt vời của Tam Cốc, du khách sẽ ngồi thuyền khoảng 3 giờ đồng hồ dọc theo dòng sông Ngô Đồng ngắm cảnh sắc hai bên bờ sông. Mỗi mùa đều có một nét đẹp riêng, lôi cuốn du khách. Thuyền lênh đênh trôi nhè nhẹ lướt qua những làng, thấp thoáng ẩn hiện ven bờ những ngôi chùa cổ, rồi đến những cánh đồng lúa rập rờn xen kẽ những đồng sen thơm ngát lay lay bên sóng nước và những ngọn núi đá vôi hùng vĩ. Khi thuyền đi vào lòng hang có cảm giác mát lạnh, trần hang thấp gần sát mặt nước, có đoạn dường như du khách phải rạp người xuống rồi len lỏi giữa các khối nhũ đá rủ xuống những hình thù kỳ lạ. Nhìn từ cửa hang có cảm giác hun hút rất tối, song càng vào sâu bên trong lại càng sáng dần, người chèo thuyền vẫn thấy đường đi, còn du khách vẫn thỏa sức ngắm lòng hang. Ra khỏi hang, phóng tầm mắt ra xung quanh là quang cảnh thoáng đãng bao la của sông nước, rồi núi non trùng điệp, không khí trong lành, tâm hồn như được thư thái. Trong quần thể du lịch này còn có địa danh “Suối Tiên”, dòng nước ở đây trong vắt nhìn rõ từng đàn cá tung tăng bơi lội dưới những phiến đá xanh to phẳng lì phủ đầy rong rêu.
Bích Động cách bến Tam Cốc không xa, chỉ khoảng 2km là động tối dài trên 300m. Muốn thăm Bích Động du khách cũng ngồi thuyền lượn qua những mái đá, rủ nhũ. Có thăm nơi đây mới phần nào thấy thêm sự diệu kỳ của thiên nhiên. Thuyền sẽ đưa du khách thăm quan hang núi quanh co, huyền ảo. Ngay phía trước là nhánh sông Hoàng Long uốn lượn mềm mại quanh sườn núi. Có nơi trần và vách động khá bằng phẳng với nhiều phiến đá lớn xếp ngay ngắn thành hình bán nguyệt. Nhìn xa xa, xen kẽ giữa các dãy núi đá là từng nhánh sông nhỏ tỏa ra, uốn lượn, tạo nên bức tranh sơn thủy mê đắm lòng người. Kết thúc chuyến tham quan, ta sẽ lên núi thăm Chùa Bích Động. Bích Động nghĩa là động xanh. Chùa nằm trên núi Ngũ Nhạc Sơn, dựa vào sườn núi, gồm chùa Hạ, chùa Trung và chùa Thượng trải theo ba tầng núi. Núi, động và chùa đan quyện hài hòa giữa những tán cây cổ thụ khiến cảnh sắc càng thêm huyền hoặc. Ngôi chùa này được xây dựng từ đầu đời nhà Hậu Lê. Đặc biệt, trong chùa có quả chuông đúc từ thời vua Lê Thái Tổ và mộ tháp một số hòa thượng có công xây dựng chùa. Không gian thanh tao, tĩnh mịch tạo cảm giác linh thiêng giữa cả vùng núi non trùng điệp.
Tam Cốc – Bích Động được xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt và đã được tổ chức Unesco công nhận là Di sản hỗn hợp văn hóa và thiên nhiên của thế giới. Được thiên nhiên ưu đãi, con người hiền hòa, thân thiện, phong cảnh nên thơ hữu tình./.